Kanalizacja bezodpływowa na terenach o rozproszonej zabudowie

W przypadku, gdy kanalizacja zbiorcza będzie budowana za kilka lat, a budowa przydomowej oczyszczalni jest pod względem ekonomicznym nieopłacalna, można zastosować dół wybieralny bezodpływowy, tzw. szambo. Należy jednak dokładnie przeanalizować tego typu rozwiązanie.

Projektując takie rozwiązanie należy dokładnie przeliczyć, czy okres jaki pozostaje do wybudowania kanalizacji zbiorczej w okolicy potencjalnego gospodarstwa, jest na tyle krótki, że nie opłaca się wybudować przydomowej oczyszczalni ścieków. Obecnie nie można oddać domu do użytkowania bez rozwiązania problemu odprowadzania ścieków bytowych powstających w gospodarstwie. Należy mieć na uwadze, że po wybudowaniu kanalizacji zbiorczej i podłączeniu gospodarstwa do niej należy zlikwidować potencjalne szambo lub przydomową oczyszczalnię ścieków (zgodnie z § 34 rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie).

Nieczystości ciekłe
Zgodnie z ustawą z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2005 r. nr 236, poz. 2008, z późń. zm.), nieczystości ciekłe to ścieki gromadzone przejściowo w zbiornikach bezodpływowych. Właściciel nieruchomości ma obowiązek (o ile nie jest podłączony do sieci kanalizacyjnej lub przydomowej oczyszczalnie ścieków) gromadzenie nieczystości ciekłych w zbiornikach bezodpływowych. Ponad to zgodnie z art. 6 Ustawy właściciele nieruchomości, którzy zbywają się z terenu nieruchomości nieczystości ciekłych, są obowiązani do udokumentowania w formie umowy korzystania z usług wykonywanych przez gminną jednostkę organizacyjną lub przedsiębiorcę posiadającego zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych – poprzez okazanie tego typu umów i dowodów uiszczania opłat za te usługi.

Zbiorniki na nieczystości ciekłe
Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z 1996 r. stanowi, że zbiornik bezodpływowych to instalacja i urządzenie przeznaczone do gromadzenia nieczystości ciekłych w miejscu ich powstania. Zbiorniki na nieczystości ciekłe mogą być stosowane tylko na działkach budowlanych niemających możliwości przyłączenia do sieci kanalizacyjne, przy czym nie dopuszcza się ich stosowania na obszarach podlegających szczególnej ochronie środowiska i narażonych na powodzie oraz zalewanie wodami opadowyniu (Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakimi powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie- Dz. U. nr 75, poz. 690). Zgodnie z paragrafem 35 tego rozporządzenia, zbiorniki bezodpływowe na nieczystości ciekłe powinny mieć dno i ściany nieprzepuszczalne, szczelne przykrycie z zamykanym otworem do usuwania nieczystości i odpowietrzenie wyprowadzone co najmniej 0,5 m ponad poziom terenu. Zbiorniki bezodpływowe wykonywane są najczęściej jako:

• żelbetonowe – aby były szczelne, powinny być wykonane z betonu zagęszczonego i obniżonej nasiąkliwości. Są to zbiorniki ciężkie, ich instalacja wymaga samochodu ciężarowego z dźwigiem. Ze względu na swój duży ciężar mogą być stosowane na terenach o gruntach ciężkich z wysokim poziomem zwierciadła wody gruntowej (nie następuje wyparcie zbiornika na powierzchnię podczas jego opróżniania). Charakteryzują się znacznie większą wytrzymałością na ściskanie niż zbiorniki wykonane z tworzywa sztucznego. W zbiornikach żelbetonowych mogą pojawiać się uszkodzenia górnej części zbiornika i jego pokrywy. Na skutek kontaktu z parą wodną do siarki, powstających w wyniku rozkładu ścieków. Dlatego należy zabezpieczyć powierzchnie szczególnie narażone na działanie agresywnych związków za pomocą specjalistycznych preparatów. Bardzo istotne jest odpowiednie zabezpieczenie zbiornika przed wilgocią, - z tworzyw sztucznych – zbiorniki są lekkie, łatwe w przetransportowaniu i montażu. Są szczelne i odporne na niszczące działanie ścieków. Zbiorniki te wymagają solidnego zakotwienia w gruncie, szczególnie jeśli jest to grunt gliniasty lub podmokły, by nie zostały wypchnięte na powierzchnię, lub zniszczone pod wpływem wysadzin mrozowych albo parcia wód gruntowych. Zbiorniki na nieczystości ciekłe powinny być usytuowane z zachowaniem przepisów zawartych w ww. rozporządzeniu z 2002 r. Odległość pokryw i wylotów wentylacji ze zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe o pojemności do 10 m³ powinna wynosić co najmniej:
  • od okien i drzwi zewnętrznych do pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi oraz magazynów produktów pożywczych – 15 m,
  • od granicy działki sąsiedniej, drogi (ulicy) lub ciągu pieszego – 7,5 m. 

W zabudowie jednorodzinnej zagrodowej i rekreacji indywidualnej odległości od pokryw i wylotów wentylacji ze zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe o pojemności do 10 m³ powinny wynosić co najmniej:

• od okien i drzwi zewnętrznych do pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi – 5 m
• od granicy działki sąsiedniej, drogi (ulicy) lub ciągu pieszego – 2 m

W przypadku większych zbiorników o pojemności powyżej 10 m3 oraz poniżej 50 m3 , odległości zarówno pokryw jak i wylotów wentylacji powinny wynosić co najmniej:

• od okien i drzwi zewnętrznych do pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi – 30 m,
• od granicy działki sąsiedniej – 7,5 m
• od linii rozgraniczającej drogi (ulicy) lub ciągu pieszego – 10 m.

Na rys. 1 i 2 przedstawiono graficzną interpretacje wyżej przytoczonych przepisów prawa. Właściwy organ w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w porozumieniu z państwowym wojewódzkim inspektorem sanitarnym, może ustalić dla działek budowlanych położonych przy zabudowanych działkach sąsiednich odległości mniejsze niż przedstawione powyżej. Kryte zbiorniki bezodpływowe na nieczystości ciekłe mogą być sytuowane w odległości mniejszej niż 2 m od granicy, w tym także przy granicy działek, jeżeli sąsiadują z podobnymi urządzeniami na działce sąsiedniej, pod warunkiem zachowania odległości (min. 15 m od studni) oraz danych przedstawionych w paragrafie 36 rozporządzenia z 2002 r.

Eksploatacja zbiorników bezodpływowych

Eksploatując zbiornik bezodpływowy na nieczystości ciekłe, właściciel powinien stosować się do poniższych zasad: - nieczystości ciekłe powinny być usuwane ze zbiornika bezodpływowego z częstotliwością i w sposób uniemożliwiający jego przepełnienie, co pozwoli na ciągłe korzystanie ze zbiornika, - ilość nieczystości ciekłych odprowadzanych do zbiorników bezodpływowych można ustalić na podstawie zużycia wody, określonego według wskazań wodomierza głównego, a w przypadku jego braku – w oparciu o przeciętne normy zużycia wody, wynikające z odrębnych przepisów, - w sytuacji. Gdy właściciel nieruchomości korzysta z wody, która jest bezzwrotnie zużyta i nie trafia do zbiornika bezodpływowego, ilości nieczystości ciekłych można pomniejszyć o te ilość wody (w celu określenia ilości wody bezzwrotnie zużytej należy zastosować dodatkowy wodomierz i wyliczyć różnicę zużywanej wody w stosunku do wodomierza głównego), - szczelny zbiornik bezodpływowy powinien być zlokalizowany w sposób umożliwiający dojazd do niego pojazdu asenizacyjnego w celu jego opróżnienia, - zabronione jest odprowadzanie nieczystości płynnych do kanalizacji deszczowej, urządzeń melioracyjnych i rowów bądź wylewanie ich na polach razem z gnojówką i gnojowicą, - jeśli dany teren zostanie uzbrojony w kanalizację sanitarną, właściciele nieruchomości zabudowanych, wyposażonych dotąd w szczelne zbiorniki bezodpływowe do gromadzenia nieczystości ciekłych, zobowiązani są przyłączyć się do niej, a zbiornik bezodpływowy zlikwidować lub przeznaczyć na inny cel, przykładowo zbiornik retencyjny wody deszczowej. Podsumowując, zbiorniki na nieczystości ciekłe powinny być stosowane wyłącznie na terenach, gdzie w ciągu kilku lat nie będzie budowana kanalizacja zbiorcza. W sytuacji gdy w ogóle nie przewiduje się budowy kanalizacji zbiorczej, korzystniejszym rozwiązaniem staje się budowa przydomowej oczyszczalni ścieków.

Autor tekstu: dr. Hab. Inż. Krzysztof Chmielowski – Katedra Inżynierii Sanitarnej i Gospodarki Wodnej Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja. Artykuł pochodzi z Przegląd Komunalny nr 9/2016